In tijden van crisis hebben we behoefte aan een vijand. Het is immers altijd prettig om een ander de schuld te kunnen geven. Ik kom tot deze bespiegeling door een brief van de gemeente die onlangs in mijn brievenbus viel. Het eikenprocessierupsenseizoen (prachtig Scrabble woord) is weer begonnen. Of wij onze burgerplicht willen doen en alle verdachte rupsen bij de gemeente willen melden. Ik kijk wel uit. Ik heb in het verleden die bestrijding al eens van dichtbij meegemaakt. Er verscheen een soort reusachtige doos op wielen. Aan die doos zat een stofzuigerslang die bediend werd door een man in een ruimtevaartpak.
Bij nader inzien bleek het om een rijdend rupsencrematorium te gaan; met de stofzuigerslang werden rupsen opgezogen die vervolgens in de doos werden gecremeerd. De bedoeling was natuurlijk om mij rustig te laten slapen in het besef dat de overheid waakt en bedreigers van mijn gezondheid onschadelijk maakt, maar van rustig slapen is de laatste paar nachten weinig gekomen. In mijn nachtmerries word ik door de rupsenbestrijders achtervolgd.
De te bestrijden bedreiging is maar een onnozel rupsje: de eikenprocessierups. Het is een rups die zich in deze tijd van het jaar volvreet met eikenblad en die zich daarna verpopt. De eikenprocessierups is vooral ’s nachts actief. Dan gaan de rupsen in optocht op zoek naar voedsel. Vandaar hun naam. Het is een aardig gezicht, zo’n optocht. Iets voor een film van David Attenborough.
De rups verpopt zich, en uit de pop kruipt in de zomer een onooglijk nachtvlindertje tevoorschijn. Dat legt eitjes op de takken van de eikenboom waaruit volgend jaar weer processierupsen komen. Vroeger – voor de klimaatverandering - hadden wij weinig last van de processierups, maar in de afgelopen tien jaar is de rups naar het noorden opgerukt. Dit jaar zullen de Waddeneilanden, zo is de verwachting, bereikt worden.
Processierupsen hebben brandharen die jeuk en irritaties kunnen veroorzaken. Ik heb daar weinig last van. Al wekenlang bewonder ik iedere dag tijdens mijn ochtendwandeling een zakvormig processierupsennest aan de stam van een eikenboom, al zorg ik er wel voor dat ik, en vooral mijn nieuwsgierige honden, er niet te dicht bij in de buurt komen. Van jeuk en iriitatie heb ik niets gemerkt. Een kleine enquête onder andere voorbijgangers leverde ook geen klachten op. Zij hadden de rupsen niet eens opgemerkt.
Nu wil ik best geloven dat er mensen zijn die wèl last hebben van de processierups, maar ik heb toch de indruk dat de overheid een kanon heeft ingezet om een mug, of liever gezegd, een rups te treffen. Ik zou weleens willen weten hoe ze omgaan met de eikenprocessierups in landen waar het dier al sinds jaar en dag voorkomt. Buiten Nederland heb ik nog nooit een rupsencrematorium zien rondrijden. Als niemand het voor de processierups wil opnemen doe ik het maar.
En bovendien: in de natuur heeft alles zijn nut. Vogels en vleermuizen mogen dan niet dol zijn op rupsen – ze zijn dat wel op de motten die daar uit voortkomen. Deze website gaat over tuinen, maar ook in de tuin heb je mensen die tekeergaan alsof we voortdurend in staat van oorlog verkeren. Slakken worden onder schoenhakken vermorzeld en mossen tussen stoeptegels krijgen er met staalborstels en vlammenwerpers van langs. Mieren die het wagen om een klein hoopje zand tussen de terrastegels op te werpen worden met kokend water behandeld.
Nu wil ik niet zeggen dat sommige dieren in de tuin niet lastig kunnen zijn – natuurlijk is het niet leuk als de tuinbonen onder de zwarte luis zitten, en de tomaten vol witte vlieg. Maar het lijkt me dat er weinig lol aan tuinieren te beleven valt als je voortdurend met de natuur op voet van oorlog verkeert. Een tuin bestaat niet alleen uit planten en bloemen. Ook insecten, schimmels, slakken en vogels horen erbij. In vijvers wonen niet alleen vissen, maar ook bloedzuigers. En wie van vlinders houdt zal rupsen moeten tolereren. Tot zover deze preek.